راهنمای سفر به شهر زابل؛ خاستگاه آسباد در جهان - بارازعلی

موقعیت جغرافیایی شهرستان زابل

شهرستان زابل با مساحت 15197 کیلومتر مربع در ضلع شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. از شمال به شهرستان نیمروز، از شرق به شهرستان هیرمند و از جنوب به شهرستانهای هامون و زهک محدود می شود. فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان 207 کیلومتر است. شهرستان زابل سیستان و بلوچستان دارای دو شهر زابل و بنجار بوده و مسافت شهرستان زابل تا تهران 1548 کیلومتر و ارتفاع از سطح دریا 480 متر هست.

آب و هوای زابل

آب و هوای زابل از نوع بیابانی و گرم و خشک بوده و جریان باد در شهرستان در کلیه فصول برقرار است. بادهای 120 روزه حاصل توده های پرفشار غربی بوده که در فصل تابستان از جهت شمال شرق به جنوب شرق می وزد. حداکثر وزش این باد در تیر به صد کیلومتر در ساعت نیز می رسد که در مسیر باعث جابجایی ریگهای روان می شود و طوفان های شن، تپه ماهور و ماسه بادی ها را شکل می دهد. راه چاره جلوگیری از پیشرفت این طوفان ها در منطقه، طرح تثبیت شن های روان از طریق مالچ پاشی و ایجاد پوشش گیاهی است. از باد در این شهرستان بهره گیری فراوان می شود از جمله خارخانه ها (کولرهای طبیعی منازل)، یخدان ها، بادگیرها و آسبادها.

آداب و رسوم مردم زابل

آیین ها برگرفته از اقلیم و طبیعت منطقه، اعتقادات و طبقات اجتماعی مرم است و به مناسبتهای مختلف انجام می شوند.

• مراسم حنابندان و سرتراشک: در این مراسم خانواده داماد با طبقی از حنا ضمن سرودن یک شعر محلی در سیستان به خانه عروس می روند و بعد از گرفتن پول به عنوان شیرینی اقدام به حنا بستن دست و پای عروس و داماد می نمایند و پس از آن داماد را برای حمام و اصلاح به نزدیک ترین چشمه یا حمام برده و پس از اصلاح سر و صورت، او را لباس نو می پوشانند.
• جشن گندم: مردم سیستان همه ساله در روز 11 تا 15 فروردین، زمان برداشت محصول به جشن و پایکوبی پرداخته و شکر خدا می نمایند و به زیارت خواجه بر فراز کوه خواجه رفته و هنگام رسیدن به مقبره، مقداری گندم پاشیده و در هنگام سرانجام برداشت محصول، گندم را بر آتش پخته و آن را میخورند.
• سحر خوانی: یکی دیگر از میراث مذهبی و مهم مردم سیستان، سحرخوانی در ایام ماه رمضان هست. بدین صورت که یک فرد با چاوشی در کوی و برزن روستاها به همراه مردمی که فانوس به دست او را همراهی می نمایند، مردم را به این ضیافت الهی می خواند. مردم نیز با توجه به نیت و نذر خود از هر چه که توانایی دارند، به چاوش خوان می دهند.
• پایکوبی شمشیر: سیستانی ها از دیرباز به جنگ آوری و سلحشوری و دلیری شهره بودند. برای حفظ آمادگی دفاعی خود پس از پوشیدن لباس رزم محلی و حمایل کردن شمشیر و بستن دستار بر سر به پایکوبی دایره واری که با حرکات موزون و حرکات نمایشی جنگ شمشیر همراه بوده، می پرداختند که از جمله کهن ترین پایکوبی های حماسی کشور محسوب می شود.

جاهای دیدنی زابل

موزه مردم شناسی زابل

موزه مردم شناسی زابل در ساختمان کنسولگری انگلیس قرار گرفته است. در ساخت آن به جنبه اداری و نظامی با بهره گیری از شیوه های معماری سنتی بومی توجه شده است. این مورد از دیدنی های معروف زابل دو بخش داشته که شامل 33 گالری هست که از این تعداد 27 گالری مربوط به مردم شناسی سیستان از جمله معرفی شاهنامه، مراسم و آیین های سنتی، ازدواج، تولد، مرگ، تغذیه، مشاغل، آلات موسیقی، پوشاک محلی و...بوده و 6 گالری مربوط به آثار باستانی مکشوفه از سایتهای دشت سیستان، شهر سوخته، دهانه غلامان، کوه خواجه و زاهدان کهنه هست.

زیارتگاه بی بی دوست

داستانی نسل در نسل در میان مردم سیستان روایت می شود و مضمون آن داستانی در بردارنده پاکی و صداقت دختری است که به خدای خویش از شر شیطان پناه برده و در زمین فرو می رود. زیارتگاه بی بی دوست همواره مملو از جمعیتی است که از نقاط مختلف برای زیارت و طلب حاجات به زیارتش می روند.

بازار زابل

بازار زابل را باید منسجم ترین و متراکم ترین بازار استان برشمرد که مغازه ها و اصناف آن مانند دیگر بازارهای استان پراکنده نیستند. دلیل آن را میتوان در مرکزیت این بازار که در تلاقی دو آبادی حسین آباد و نصرت آباد اجرا شده، جستجو کرد که این امر به ساکنان هر دو آبادی امکان دسترسی به مغازه ها را میداد. این مورد از دیدنی های معروف زابل در واقع در نقطه اتصال حسین آباد و نصرت آباد وجود دارد. براساس نقل های سینه به سینه و تطبیق آن با اسناد، حدفاصل میدان چهارراه شهربانی تا کنسولگری انگلیس را به دلیل محوطه وسیع و احتمالا هموار میدان اسب دوانی می نامیدند و این می تواند مربوط به قبل از 1300 شمسی باشد.

یعنی زمانی که بازار انگلیسی ها در حدود جنوب شرق خیابان شهید وحید دستجردی یعنی به احتمال روبروی مسجد اهل سنت در خیابان غدیر واقع بود و بازار شهر ناصری نیز در خیابان امام (ره) یعنی محدوده شمال و شمال غرب چهارراه شهربانی وجود داشت. براساس راهنمای سفر به شهر زابل باید بدانید که با توسعه شهر و ترکیب دو بخش حسین آباد و شهر ناصری به هم بدیهی بود که ایجاد بازار در موقعیت فعلی اجتناب ناپذیر باشد. هم زمین آماده بود و هم موقعیت یعنی بازار خود اتصال این دو قسمت را نیز فراهم آورد.

صنایع دستی شهرستان زابل

صنایع دستی هر منطقه حاصل ذوق و سلیقه مردم آن و ایجاد هماهنگی بین طبیعت و دستان زحمتکش زنان و مردانی است که هنر اجداد خود را سینه به سینه تا نسل امروز منتقل نموده اند. براساس راهنمای سفر به شهر زابل باید بدانید که صنایع دستی زابل با تکیه بر هنر صنعتگران و هنرمندانش رشته هایی نظیر حصیر بافی (خولک بافی)، سوزن دوزی، سکه دوزی و پارچه بافی را شامل می شود.