سیر تکامل توپ جام جهانی: از 1930 تا 2018 - بارازعلی

تاریخچه تکامل توپ جام دنیای از خیلی جهات می تواند داستان تکامل فوتبال حرفه ای هم باشد. باورتان می گردد که اولین توپ فوتبال ترکیبی از چرم و روده خوک بود؟و حالا یک کره کاملا گرد است که به بالاترین تکنولوژی ها مجهز شده و در سرتاسر دنیا هم به فروش می شد. به این سیر تکاملی نگاه می کنیم:

Tiento & T-Model(1930)

برای اولین جام دنیای که در اروگوئه برگزار گردید هیچ توپ رسمی وجود نداشت. قبل از بازی فینال، آرژانتین و اروگوئه سر اینکه کدام تیم توپ را بیاورد بحث و جدل زیادی کردند و درنهایت قرار شد نیمه اول یکی از تیم ها توپ خودش را بیاورد و نیمه دوم تیم بعدی. البته نمی گردد گفت که این تغییر توپ وسط بازی تغییر محسوسی هم در نتیجه بازی گذاشته باشد اما به هر حال آرژانتین 2-1 جلو بود تا قبل از اینکه اروگوئه با توپ خودش بازی کند که سنگین تر از توپ آرژانتینی ها بود. توپ آرژانتین تینتو بود و توپ اروگوئه تی مدل. این توپ ها با دست دوخته شده بودند و در آنها تور هم به کار رفته بود و وای به حال بازیکنان اگر هوا بارانی بود چون وزن شان به طرز قابل توجهی افزایش پیدا می کرد.

فدرال 102(1934)

ایتالیا موقع میزبانی جام دنیای تحت دیکتاتوری موسولینی بود. دولت او توپ فدرال 102 را برای جام دنیای فراوری کردند اگر چه در تورنمنت های انگلستان هم از این توپ استفاده می شد. یکی از مهم ترین ابداعات این بود که به جای تور این بار از کتان استفاده کردند تا توپ ها نرم تر شوند و پرتاب شان به وسیله بازیکنان ساده تر باشد. با این وجود شیوه ساخت این توپ ها با دست طوری بود که کنترل آنها را مشکل می کرد. قبل از شروع بازی کاپیتان دو تیم باید تعدادی توپ را انتخاب و آزمایش می کردند تا ببینند با کدام شان راحت تر هستند و ترجیح شان می دهند. حالا فکر کنید چقدر به موسولینی برخورد که بازی فینال بخاطر انتخاب کاپیتان ها با توپ انگلیسی انجام شد! اما برد ایتالیا برای اولین بار در جام دنیای از تلخی ماجرای توپ کم کرد.

آلن(1938)

آلن کارخانه ای مستقر در پاریس بود. کمپانی آلن این امتیاز را پیدا کرد که وقتی سال 1938 فرانسه میزبان جام دنیای شد اولین شرکتی باشد که برند خودش را روی توپ جام دنیای ثبت می نماید. توپ آنها به فدرال 102 شباهت زیادی داشت. اما گردتر از آن بود و در سال های بعد که بخاطر جنگ دنیای دوم میان تورنمنت ها فاصله افتاد از همین توپ برای مسابقات عادی استفاده می شد.

دوپلو تی(1950)

توپ این جام دنیای برای سال ها در لیگ آرژانتین استفاده می شد. نوآوری نو در توپ این بود که از چرم فشرده شده تری استفاده کردند بدون احتیاج به تور و کتان. توپ با تلمبه های هوا باد می شد که از این نظر شبیه توپ های امروزی بود. دوپلو تی برای اولین بار توپی بود که در تمام بازی های جام دنیای از آن استفاده شد.

(Swiss World Champion (1954

مسابقات در سوییس برگزار گردید و یک شرکت سوییسی فراوری توپ را برعهده گرفت. ترکیب شمایل و رنگ زرد این توپ باعث می گردد بیشتر از بقیه شبیه توپ هایی باشد که بعدها در جام های دنیای دهه 80 و 90 استفاده می شد.

تاپ استار(1958)

جام دنیای 1958 در سوئد برگزار می شد و پیش از شروع مسابقات فیفا تصمیم گرفت این بار رقابتی میان شرکت های فراورینماینده توپ برای مسابقات ایجاد کند. آنها از شرکت ها خواستند که توپ هایشان را بدون نشانی از برند و لوگویشان بفرستند همراه پاکتی که می گفت این توپ از کجا آمده است. وکیل فیفا 102 توپ دریافت کرد و به هر کدام از آنها شماره ای داد. بعد چهار عضو فیفا و مقامات فوتبال سوئد دورهم جمع شدند تا توپ ها را آزمایش نمایند. تاپ استار برنده شد. برای هر تیم 30 توپ فراوری شد و برزیل خودش درخواست خرید بیشتری هم دارد.

کرک(1962)

توپی که برای جام دنیای شیلی عرضه شد ولی در عرصه دنیای موردتوجه قرار نگرفت. یک شرکت شیلیایی آن را ساخته بود اما بعضی توپ هایش شش تکه بودند و بعضی چهار تکه که با دست به هم دوخته شده بودند. تیم های اروپایی بخصوص دل خوشی از آن نداشتند. در حالی که مثلا توپ تاپ استار جام دنیای 1958 در اروپا بسیار محبوب شده بود. این توپ البته یک ویژگی مهم داشت که معرفی خاصیت کشسانی لاتکس بود که در بسیاری از مدل های بعد از آن هم مورد استفاده نهاده شد. این توپی است که اسطوره فوتبال، پله با آن در جام دنیای شگفتی های زیادی آفرید.

چلنج 4 استار(1966)

کمپانی انگلیسی اسلازنگر بیشتر برای ساخت ادوات مربوط به ورزش هایی با راکت از جمله تنیس و پینگ پونگ معروفیت داشت. شبیه تاپ استار بود ولی به جای 24 تکه 25 بخش داشت. برای انتخاب این توپ پیشرفته ترین آزمایش ها تا آن روز انجام شد. برای هر تیم قبل از شروع تورنمنت جام دنیای چند توپ فرستادند تا به بازی با آن عادت نمایند.

تل استار(1970)

این احتمالا دراماتیک ترین نقطه در بهبود و توسعه توپ جام دنیای است. از 1970 کمپانی آدیداس وارد بازی شد. آنها دو سال پیش تر در جام ملت های اروپا توپ هایشان را عرضه نموده بودند و با توفیق هم روبه رو شد. آدایداس توپ تل استار را معرفی کرد که سیاه و سفید بود تا تماشا آن در تلویزیون راحت تر گردد و وضوح بیشتری داشته باشد. چون این اولین جام دنیای بود که به وسیله تلویزیون به صورت دنیای پخش می شد.

تل استار دورلست(1974)

از این به بعد تغییرات با ملایمت پیش آمدند. مثلا این نسخه از توپ جام دنیای به نسبت نسخه قبل فقط در محافظ چرمش تفاوت داشت که در هوای مرطوب بتواند کیفیتش را حفظ کند. از همین سال آدیداس شریک رسمی فیفا شد و اجازه پیدا کردند که نام برندشان را روی توپ ها ثبت نمایند.

تانگو(1978)

نام توپ جام دنیای 1978 که در آرژانتین برگزار گردید از روی پایکوبی مشهور و محلی آرژانتینی گرفته شده بود. البته چون آدیداس برای عرضه دومین توپ جام دنیای اش استرس داشت برای پشتیبانی نسخه تل استار 1978 را هم کنار گذاشته بود اما تانگو با طراحی منحصر به فردش کارش را خوب انجام داد.

تانگو اسپانیا(1982)

این توپ از لحاظ مقاومت در برابر آب بهبود زیادی پیدا نموده بود. یک لایه پلی اورتان به این منظور رویش کشیده بودند.

آزتکا(1986)

این توپی است که مارادونا با آن تاریخ فوتبال را رقم زد و گل دست خدا را ثبت کرد. اما به جز آن این اولین توپ جام دنیای است که کاملا با مواد مصنوعی ساخته شد و در جام دنیای از آنها استفاده می شد. جذابیت توپ های فراوری شده با مواد مصنوعی روشن است: بلافاصله بعد از اینکه بازیکن به آنها ضربه می زند می توانند شکل اولیه شان را به دست بیاورند. نامش بخاطر طراحی اش انتخاب شد که الهام گرفته از معماری آزتک ها بود.

ارسکو یونیکو(1990)

در ادامه ادای دین به فرهنگ کشور میزبان آدیداس این توپ را عرضه کرد که نامش را از یک تمدن باستانی ایتالیا گرفته بود. آنها همچنان به کار روی بهبود مواد مصنوعی تشکیل دهنده توپ ادامه داده بودند.

کوئسترا(1994)

اولین جام دنیای که در آمریکای شمالی برگزار گردید. این بار نشانه سفر به فضا بود و سعی کردند توپ طراحی فوتوریستیک(آینده نگرانه) داشته باشد. لایه پلی استری که روی توپ کشیدند آن را نرم تر نموده بود و همزمان با بالا رفتن سرعت کنترلش هم آسان تر می شد.

تری کالر/سه رنگ(1998)

برای اولین بار از سال 1970 برای جام دنیای فرانسه توپ ها رنگی شدند. آنها به توپ رنگ آبی و سفید و قرمز دادند که رنگ های پرچم فرانسه است.

فورنووا(2002)

با این توپ آدیداس واقعا شروع به تجربه ایده های تازه کرد. طراحی توپ را کاملا تغییر دادند. و روی زمینه های تکنولوژی توپ هم کار کردند. بسیاری از بازیکنان می گفتند که توپ سبک تر شده است. دیوید بکهام که به عنوان سفیر آدیداس در تست توپ فورنووا حضور داشت ادعا کرد که این دقیق ترین توپی است که آدیداس تا امروز ساخته است. اما از طرف دیگر جیان لوئیجی بوفون دروازه بان اسطوره ای ایتالیا گفت که این دیوانه وارترین توپی است که تا حالا دیده و جهتش به سادگی تغییر می نماید.

تیم گیست(2006)

معنای لغوی نام توپ روحیه تیمی است. توپ 14 تکه بود و درزهای کمتری داشت که باعث می شد توپ گردتر و باثبات تر باشد. اما هنوز همه شادمان نبودند. بعضی می گفتند که حرکتش در هوا غیرقابل پیش بینی است.

جابولانی(2010)

سال 2010 همه چیز واقعا جالب شد. این توپ به علت بدنامی اش در تاریخ ماندگار شد. آدیداس کوشش نموده بود با کمتر کردن تکه ها باز هم توپ را گردتر کند. نتیجه این شد که حرکت توپ آنقدر غیرقابل پیش بینی شد که دروازه بانان شورش کردند. ایکر کاسیاس آن را وحشتناک توصیف کرد. درنهایت کار به مطالعات ناسا روی توپ کشید که ببینند مشکل از کجاست. آنها کشف کردند که وقتی جابولانی در هوا حرکت می نماید سرعتش خیلی بیشتر از مدل های قبلی می گردد.

برازوکا(2014)

جابولانی که تبدیل به کابوس روابط عمومی آدیداس شده بود با روبان های رنگی تزیین شد و تعداد تکه هایش به شش عدد کاهش پیدا کرد. اما این بار چشم شان ترسیده بود. توپ را برای همه بازیکنان در سرتاسر دنیا فرستادند. این بار مخالفت های کمتری دریافت شد و حتی بوندسلیگا توپ را برای بازی هایش خرید.

تل استار 18(2018)

تل استار 18 هوشمندترین توپ همه ادوار جام دنیای است. این توپ از نو طراحی شده یک مدل کلاسیک است و از آخرین تکنولوژی های روز دنیا در آن استفاده شده. تل استار هوشمندترین توپ تکنولوژیک فوتبال تا امروز است و یک میکروچیپ NFC درون آن جاسازی شده است. این چیپ به کسانی که از توپ استفاده می نمایند اجازه می دهد تا به صورت مستقیم با استفاده از گوشی های هوشمندشان در تعامل با توپ باشند.