درباره اطلاعاتی ها - بارازعلی

به گزارش خبرنگاران به نقل از شرق، روزنامه اطلاعات 16 سال از کیهان بزرگ تر است. اطلاعات از 19 تیر سال 1305 تا الان دارد منتشر می گردد و انتشار کیهان از سوم خرداد سال 1321 شروع شده است. این دو روزنامه کهن سال، سال های سال، چه پیش از انقلاب و چه بعد از آن از اصلی ترین و مهم ترین رسانه های ایران بودند. از آخرین سال های دهه 30 و اوایل دهه 40 برای مدت های طولانی این دو روزنامه، از صدر تا ذیل شان، یعنی از مدیرمسئول و صاحب امتیاز و روزنامه نگاران و عکاسان تحریریه تا حتی دوچرخه سوارها و دکه هایی که آنها را توزیع می کردند، در رقابت سفت و سختی با هم قرار گرفتند که در کار خبر و خبررسانی از دیگری بهتر باشند. این وسط، کار رقابت گاهی به جاهای باریکی هم کشیده می شد. بخشی از شرح این رقابت ها و تلاش ها برای بهترشدن، یا خراب کردن کار رقیب هم در خاطرات برخی روزنامه نگاران قدیمی آمده است. امروز نوزدهم تیرماه سال 99 که نودوچهارمین سالگرد انتشار روزنامه اطلاعات است، سراغ یکی از روزنامه نگاران قدیمی روزنامه رقیب، یعنی کیهان رفته ایم تا از زاویه دید او درباره اطلاعات و اطلاعاتی ها و رقابت کیهانی ها با آنها بشنویم. علی اکبر قاضی زاده دراین باره شرحاتی خواندنی داده است.

امتیاز کیهان اول متعلق به عبدالرحمان فرامرزی بود و مصطفی مصباح زاده سردبیر بود. از وقتی که جاهای آنها با هم عوض شد، یعنی فرامرزی شد سردبیر و مصباح زاده شد صاحب امتیاز و مدیرمسئول، این رقابت شروع شد. علتش هم این بود که وقتی کیهان در سال 1321 راه افتاد، اطلاعات یک سازمان جاافتاده و قوی بود. آن موقع آقای عباس مسعودی، مدیر اطلاعات، امکان واردکردن و خریدوفروش کاغذ داشت و دستش خیلی بازتر بود. دعوا و رقابت اصلی هم بر اثر همین کاغذ شکل گرفت.

مسعودی هم دلش نمی خواست روزنامه ای در کنار اطلاعات دربیاید و پیروز باشد، اما از وقتی کیهان دیگر پروبالی گرفت و سازمان شد، یعنی اوایل دهه 40 که روزنامه کیهان برای خودش پدیده ای شده بود، این رقابت شکل جدی تری به خودش گرفت. مصباح زاده در کیهان دنبال جمع کردن افراد اهل تخصص و متبحر در نوشتن بود و در این رقابت جدی تر بود، البته نه که مسعودی نکند، ولی مسعودی طبعا آدم ملایمی بود، اهل دردسر نبود. مصباح زاده مقداری جسورتر بود و اهل رقابت.

از اواسط دهه 40 این رقابت جدی شد. یکی از جالب ترین این نکته ها این بود که آقای مصباح زاده خیلی زحمت کشید که حتی شکل دادن زدن روزنامه فروش های سطح شهر را عوض کند!

آن موقع اطلاعات شبکه توزیع خیلی خوبی داشت، عصرها که روزنامه درمی آمد، نزدیک به 150 دوچرخه سوار و موتورسوار جمع می شدند جلوی روزنامه که روزنامه را بگیرند و بروند توزیع کنند. آن موقع شیوه دادزدن و فروش روزنامه این طور بود که این افراد می گفتند: اطلاعات-کیهان یعنی اول اسم اطلاعات را می گفتند. مصباح زاده خیلی زحمت کشید که روزنامه فروش ها به جای اطلاعات- کیهان، بگویند کیهان- اطلاعات یعنی اسم کیهان اول گفته گردد.

این رقابت به طور طبیعی به تحریریه هم کشیده شد. داستان این بود که کیهان و اطلاعات تنها روزنامه های قوی کشور بودند. البته تا سال 53 روزنامه های دیگری هم بودند، مثل صدای مردم، بورس، آتش و بازار منتها چهاربرگی و لاغر بودند و روی دکه هم فروش نمی رفتند و بیشتر مشترک داشتند. بنابرین مردم بیشتر برای اطلاع از قضایای روز باید روزنامه ها اطلاعات و کیهان را می خریدند.

البته سبک نوشتاری و مطالب این دو روزنامه هم با هم متفاوت بود. من معتقدم به دلیل روحیه مرحوم مسعودی، روزنامه اطلاعات بیشتر یک روزنامه مقاله محور با یادداشت های بلند بود. مثلا یادم است سرمقاله ها اطلاعات به قلم علی جواهرکلام یا احمد احرار و آقای آموزگار خیلی بلند بود و از یک دوستونی از صفحه اول پر می شد و بقیه هم در صفحه دوم می رفت. درصورتی که برخی از مردم این مدل مطالب را نمی خواندند.

مرحوم جواهرکلام مرد مسنی از دوره قاجاریه و مورخ بود. همان موقع روزنامه اطلاعات خانه ما می آمد چون پدرم مشترک بود، مطالبشان را می خواندم در کل نثر و مطالبشان پیرمردپسند بود.

ولی کیهان سعی کرد به شیوه دیگری کار کند، به همین دلیل تلاش شد تفسیرهای سیاسی و فکت محور و همراه با آمار و جزئیات در کیهان جا بیفتد.یا مثلا یکی از کارهای مهم کیهان روآوردن به دو بخش مهم بود که پیش از آن در اطلاعات خیلی روی آنها حساب نمی شد؛ یکی هنر، ادبیات، سینما، شعر، داستان و نمایش بود که در کیهان خیلی روی آن کار می کردند و آدم های مستعدی هم داشت و مطالب خوبی می نوشتند و دیگری حوادث بود. بعد از مدتی اطلاعات هم سعی کرد همین طور کار کند.

روزنامه اطلاعات در کل روزنامه آدم های مسن تر بود که خواندن صفحاتش گاهی دو ساعت طول می کشید. ولی با نیم ساعت و یک عبور می شد از جزئیات اخبار مهم و مطالب کیهان مطلع شد.

یکی از مهم ترین شاخص های رقابت بین کیهان و اطلاعات، ماجرای خبرزدن و خبرخوردن بود که اگر اتفاق می افتاد، مصیبتی بزرگ برای خبرنگار بود؛ یعنی اگر خبرنگاری خبر مهمی را از دست می داد و روزنامه رقیب منتشر می کرد، در تحریریه خیلی او را دست می انداختند و سرزنش می شد. حتی خود مدیر، آقای مصباح زاده، می آمد در تحریریه و به خبرنگار می گفت چی شد؟ خواب موندی؟ کجا بودی؟ نکنه ماه عسل رفته بودی؟ و....

به همین دلیل خبرنگارها با جان و دل می کوشیدند که خبری از دست ندهند، به خصوص خبرهای حوزه شهرداری، حوادث، ورزش، وزارت خارجه و... .

مثلا در کتاب خاطرات محمد بلوری این نوشته شده که در یک محاکمه ای به دادگاه نرسید و دیر توانست خودش را برساند، توی راه خبرنگار روزنامه اطلاعات را دید که از محل محاکمه داشت برمی گشت، سلام علیکی کردند و پرسید چه خبر او هم که نمی خواست ماجرا را پیش خبرنگار رقیب لو بدهند، گفت خبری مهمی نبود و چیز خاصی گفته نشد. بعد قرار شد با هم بروند و جایی غذایی بخورند. داخل رستوران خبرنگار اطلاعات کتش را درآورده بود و گذاشت روی میز یا پشت صندلی که بلوری در یک لحظه یادداشت های او را از دادگاه برداشت.

یکی از چیزهای خیلی مهم که خودم شاهدش بودم، رقابت عکاس ها بود؛ آن موقع هم اطلاعات و هم کیهان واحد عکس قوی داشتند. من بارها شاهد بودم که اینها می آمدند از یک صحنه عکاسی کنند عمدا به همدیگر تنه می زدند که عکس رقیب خراب گردد، یا یکی از بدترین کارهایی که می کردند این بود که انگشتشان را گریسی می کردند به لنز طرف می مالیدند تا دوربین تار گردد و نتواند عکس بگیرد. این طوری سعی می کردند به همدیگر لطمه بزنند.

در یک سالی بهمن خیلی سنگینی در یکی از جاده ها آمده بود و تعداد زیادی فوت کرده بودند. جنازه ها را گذاشته بودند در یک ساختمانی متعلق به راهداری و اجازه ندادند خبرنگاران از این ساختمان دیدن کنند. خبرنگاران از روزنامه های مختلف رفته بودند و چیزی دستگیرشان نشد و می بینند چیزی نیست و نمی گردد عکاسی کرد. مأیوس برمی گردند اما عکاس اطلاعات به یک بهانه ای برمی گردد و پنهانی خودش را به ساختمان می رساند و یک بشکه ای زیر پایش می گذارد و از پنجره وارد ساختمان می گردد و هم از جنازه ها عکاسی کرد و هم مدارک شناسایی قربانیان را از جیبشان درآورد و یادداشت کرد و فردا اطلاعات با عکس و جزئیات دقیق از حادثه و قربانیان منتشر شد.

در خاتمه البته مایلم نکته ای را حتما بگویم، درباره شرایط پس از انقلاب روزنامه اطلاعات و آقای دعایی که طبع بسیار ملایمی دارد و توانسته در این سال ها روزنامه اطلاعات را نگه دارد، حفظ کند و گسترش بدهد؛ هر جا هم اتفاقی رخ دهد و روزنامه نگاری نیاز به کمک جدی داشته باشد یا کسی از خبرنگاران فوت کند، معمولا ایشان حاضر می گردد و همراهی می کند.

من از دهه 60 این منش ایشان یادم است، هر بار برای کسی از این صنف اتفاقی بیفتد یا مسئله ای جدی برای روزنامه نگاران رخ بدهد، از کمک دریغ نمی کند. این را فقط درباره الان نمی گویم، از قدیم و در ابتدای کار هم همین طور بود. من فکر می کنم وجود ایشان خیلی غنیمت است. الان سال هاست همه روزنامه ها بحران دارند ولی فکر می کنم نام سیدمحمود دعایی به این لحاظ می ماند. این را بر اساس شناختی که دورادور از ایشان دارم می گویم، در این سال ها من نه چیزی از ایشان خواستم و نه برای شخص من لزوما کاری کرده ولی شاهد بودم که از کمک به روزنامه نگاران هیچ وقت دریغ نکرده است.

این نصیحت را من از مصباح زاده به یاد دارم که هنر روزنامه این است که بماند وگرنه می گردد روزنامه را یک شبه تعطیل کرد. این هنر را اطلاعات خوب دارد و در همه این سال ها با وجود همه اتفاقات و فرازوفرودها روزنامه حفظ شده است.

فراموش نکنیم در منطقه ما، یعنی غرب آسیا و شمال آفریقا، بعد از الاهرام مصر، روزنامه اطلاعات قدیمی ترین روزنامه است. امیدوارم زنده باشم و صدمین سال انتشار اطلاعات را ببینم و حضور داشته باشم.