محیط زیست، نیمی از زندگی یا تمام زندگی؟ - بارازعلی

مقصود از محیط زیست، آن قسمت از جغرافیای اطراف ماست که هم بر ساختار عمومی حیات اثرگذار است و هم در صورت توجه نداشتن به محیط اطراف، سلامت و بقای ما در خطر می افتد. محیط زیست، بر خلاف عوامل درونی شخصی سلامت (تغذیه، حرکت، اخلاق و وراثت) عاملی بیرونی است، اما به اندازه عوامل درونی بر تداوم حیات ما تأثیر می گذارد.

آدمی همیشه از تبدیل جنگل ها به صخره های خشک، و تبدیل دشت ها و چمن زارها به کویر وحشت داشته و دائما برای تبدیل و نابودی آن ها مرثیه می خواند، زیرا به خوبی می داند با از بین رفتن جنگل ها آب را از دست می دهد و با نابود کردن دشت ها نانی برای خوردن ندارد. جغرافیا انسان را پدید آورده، اما همین انسان برای انتخاب هر نوع غذای گیاهی یا حیوانی، زمینی، دریایی، هوایی، نیازمند جغرافیای سالمی است که بتواند سلامت را برای او تأمین کند.

زیست قبیله ای و روستایی، به شرط رعایت معیارهای بهداشت و پرهیز از تعارضات فردی و قومی، زندگی را سالم تر و شاداب تر می سازد. مطالعه زندگی در مناطقی که افراد آن سالم و با نشاط هستند و عمر طولانی شان قابل تأمل است، این واقعیت را می رساند که اینان اولا: غذای مصرفی شان را خود پرورش می دهند و ثانیا: از مواهب طبیعی و محیطی، مثل آب و هوای مناسب، به وفور استفاده مینمایند. بعد فاصله بین خانه و محیط کار در جامعه شهری و روستایی، و موقعیت جغرافیایی نیمه کوهستانی، نوعی زندگی مناسب زیست محیطی است که ورزش را به مثابه توفیقی اجباری نصیب آن جامعه میکند.

آفتاب از مواهب اصلی محیط زیست است. از فعالیت نترسیم، اگر چنین چیزی امکان پذیر نیست، پیاده روی در روزی آفتابی، و لمس طبیعت، فکر را بر می انگیزاند و جسم را جوان و با نشاط می سازد. آفتاب، یک وسیله مقرون به صرفه و بی دردسر طبیعی است که ویتامین D بدن را که کمتر در منابع غذایی وجود دارد. برای تقویت استخوان و تداوم تحرک تأمین می نماید. پیران برای سلامت خود باید با آفتاب بیشتر انس گیرند. محققان می گویند: افراد مسن تر از آفتاب بیشتر بهره می برند. وقتی پیرتر می شویم شاید لازم باشد وقت بیشتری در هوای آزاد صرف کنیم تا بدن همان اندازه ویتامین D را که در جوانی لازم داشتیم فراوری کند.

مقدمات طبیعت گردی، مثل کوهنوردی، صحرانوردی، اسکی و غارنوردی مشکل است، اما آثار جسمی و روانی آن ها شادی بخش و طولانی است. تفرجگاه های شهری فاصله بین محیط زندگی و محیط زیست جانبی را کم می نمایند، از این رو مدیریت هایی که عقیده دارند بوستان ها و فضاهای سبز نوعی سرمایه گذاری برای پیشگیری از تنش های جسمی و روحی است، هم محیط زیست سالمی برای تحرک و حیات اجتماعی مهیا می سازند، و هم افراد را در جهت ورزش و نشاط بیشتر تهییج مینمایند.

فرد اگر بتواند انطباقی بین اوقات فراغت موجود و فضای اجتماعی مناسب بوستان به عمل آورد، بیش از سلامت جسمی، سلامت روحی خویش را تضمین نموده است. بسیاری از مردم در انتخاب محله برای زیست شهری، مراقب موقعیت اجتماعی مالی مکان زندگی هستند، اما کمتر به فکر موقعیت زیست محیطی ساخت یا خرید خانه اند. دوری از خیابانهای شلوغ، فاصله گرفتن از محیط های پر رفت و آمد و دارای آلودگی صوتی (زندگی در حاشیه بزرگراه، به علت آلاینده های بسیار ریز بر سیستم عصبی، خطر سکته مغزی را افزایش می دهد)، نزدیکی با فضای سبز، همجواری با رودخانه یا کوهستان، الزامات محیط زندگی برای رسیدن به سلامت و سرخوشی است، آرامش در یک کوچه بن بست به مراتب ارزش بیشتری از زندگی در یک خیابان شلوغ و پر زرق و برق دارد. مسائل روحی، عصبی و تنش های محیطی و زندگی ماشینی، روزمرگی خسته نماینده، آلودگی آب و هوا و بعلاوه آلودگی صوتی ناشی از شهرنشینی و زندگی در کلان شهرها می تواند احساس نامطلوبی در سر و سلسله عصبی ایجاد کند و سلامت را به گونه ای ناگهانی در خطر اندازد.

مرکزنشینی و مرکز نشینی، خاصیتی برای سلامت و سرزندگی ندارد. در شهرهای بزرگ با توجه به گستره وسیع و ترافیک شهری و احیانا تورم و گرانی، یک فرد باید حداقل دو برابر یک شهفرایند شهرستانی کار و کوشش کند. حال در شرایط کوشش افراطی، عجله در امور، عدم استراحت و سرگرمی کافی و نهایتا اضطراب و نگرانی، زمینه های سلامت را به آن علت که استرس ها موضوعی عادی شده اند . در کلان شهرها از بین برده و انسآن ها را عبوس نموده است.

آلودگی هوا و بدتر از آن آلودگی آب، معضل امروز بشر متجدد است، قوانینی نادیده گرفته می شوند که آبراه ها و حریم رودخانه ها را به خطر می اندازد، رودخانه های بی حریم از طریق افراد و سازمان ها مورد تجاوز و آلودگی قرار می گیرند، مزارع، در صورت عدم مراقبت، آلوده نماینده آب های سطحی و زیرسطحی هستند. درختان در محیط های کوچک، گر چه به تلطیف هوا یاری می نمایند، از سوی دیگر جلوی تموج و تحرک هوا را می گیرند و نمی گذارند بادها امراض و آلودگی های زیستی را از محیط زندگی دور سازند. ابن خلدون، مورخ و جامعه شناس مسلمان می گوید: خوشی هوا برای سالم ماندن از بیماری هاست، زیرا اگر هوا را که ناپاک باشد یا شهر در نزدیک آب های تباه و حوضچه های ناسالم یا چراگاه های ناپاک و پلید قرار گیرد، به سبب مجاورت به سرعت عفونت بدان راه خواهد یافت و در نتیجه موجودات زنده یا جانوران آن بی درنگ دچار امراض گوناگون می گردند.

بوم شناسی اجتماعی می گوید: عوامل عدیده ای مثل وراثت، اجتماعی شدن و محیط جغرافیایی در سلامت و بقای فرد و جامعه مؤثر است. اما یکی از موارد مهمی که اقوام را از طریق خطوط، علایم، رنگ چهره، تیپ زیستی و آداب و رسوم از هم باز می شناسند جغرافیای زندگی آنان است. اگر شادی و طرب بیش از حد در محیط گرم و محیط بحری بیشتر است، و افسردگی و سردرگریبانی در محیط کوهستانی، سرد و کم نور به وفور مشاهده می شود شرایط جغرافیایی و محیط زیست معتدل برای انسان، به تعادل و سلامت نزدیک تر است.

چشم و گوش از عضوهای حساسی هستند که در سنین نوجوانی و جوانی کمتر به آن ها التفات می شود. در ارتباط با محیط زیست نامتعادل، مشاغل و افرادی مثل کارگران ساختمانی، کارگران کارخانه، ریخته گران و آهنگران، موسیقیدانان، رانندگان کامیون، کشاورزان، و نیز منابع خطرآفرین دیگری مثل کامیونهای هواپیماها، مونوریل ها، وسایل چوب بری، حضور در بزرگراه ها و خیابانهای شلوغ، آهنگری و جوشکاری، استفاده از لوازم برقی پر سر و صدا و استفاده دراز مدت از ابزار موسیقی که در موضع شغلی خودشان به گونه ای نامتعادل زیست، یا کار مینمایند، سلامت چشم و گوش را به خطر می اندازند.

چشم و گوش مانند استخوان بندی محکم، از عناصر اصلی ساماندهی زندگی در سنین پیری هستند و مراقبت از آن ها تضمین نماینده فرایند متعادل پیری است. نکته: شرایط طبیعی و زیستی معتدل، باعث می شود اعمال انسان ها بر صفت اعتدال متمرکز شود. این صفت اعتدال مهم ترین معنای سلامت و بقاست.

منبع: رمز سلامت و طول عمر، حسین حسنی، صص104-100، مؤسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1391

منبع: راسخون