هلن هدسل و ابداع کُدی برای تغییر واقعیت و دگرگون کردن دنیا بیرون به سود خود! واقعیت علمی یا شبه علم؟ - بارازعلی

هلن، زنی معمولی با باوری فوق العاده بود: فکر، واقعیت را می سازد. او با این باور و تکیه بر یک کُد چهارحرفی توانست هر آنچه می خواست را به دست آورد. از جوایز کوچک گرفته تا خانه ای رؤیایی که بدون پرداخت حتی یک سنت از آنِ او شد.

داستان آغازین: چرا فکر ما واقعیت را می سازد؟

هلن هدسل در دوران رکود بزرگ مالی (Great Depression) آمریکا بزرگ شد؛ روزهایی که زنده ماندن یک مبارزه همیشگی بود. پدر و مادرش همیشه به او می گفتند: اگر چیزی می خواهی، باید برایش سخت کار کنی. اما هلن می پرسید: آیا راه بهتری هم وجود دارد؟

این سؤال ساده اما عمیق، مسیر زندگی اش را تغییر داد. در سال 1948، او با کتابی به نام قدرت تفکر مثبت (The Power of Positive Thinking) اثر نورمن وینسنت پیل آشنا شد. یک ایده از این کتاب توجه او را جلب کرد: افکار، نتایج را می سازند.

هلن تصمیم گرفت این ایده را امتحان کند. او وارد مسابقه ای برای نوشتن شعار تبلیغاتی شد و برای اولین بار روش خود را آزمایش کرد. او خود را در حال برنده شدن تصور کرد، شادیِ لحظه اعلام اسمش را احساس کرد و تصویر جایزه را در فکرش زنده کرد. چند هفته بعد، او برنده شد.

کُد چهارحرفی هلن: SPEC

پس از این موفقیت کوچک، هلن متوقف نشد. از سال 1950 تا 1970، او در بیش از 1000 مسابقه برنده شد و جوایزی مثل تلویزیون، پول نقد، تعطیلات و حتی خانه ای رؤیایی را از آن خود کرد. او به ملکه مسابقات معروف شد. اما هلن اعتقاد داشت این پیروزی ها اتفاقی یا ناشی از شانس نیستند؛ بلکه به علت سیستمی است که او طراحی نموده بود.

هلن این سیستم را SPEC نامید که شامل چهار مرحله زیر بود:

1. Select it - انتخاب کنید: به طور دقیق معین کنید چه می خواهید. هلن هرگز در مسابقات تصادفی شرکت نمی کرد؛ او فقط سراغ جوایزی می رفت که به آن ها علاقه داشت. دنیا به شفافیت پاسخ می دهد.
2. Project it - تصویر کنید: موفقیت خود را با تمام جزئیات در فکر ببینید. هلن خود را در حال دریافت جایزه، شنیدن اسمش و لمس جایزه تصور می کرد. او می گفت: موفقیت را آن قدر واقعی تصور کنید که انگار همین حالا مال شماست.
3. Expect it - انتظار داشته باشید: بزرگ ترین مانع در این مسیر، شک و تردید است. هلن اعتقاد داشت باید با یقین و اعتماد به موفقیت نزدیک شد. شک، مسیر تحقق را مسدود می نماید.
4. Collect it - اقدام کنید: فقط تصور کردن کافی نیست. هلن همیشه اقدام عملی می کرد: نوشتن شعارها، فرستادن فرم ها و شرکت در مسابقات. به قول او: دنیا به عمل پاداش می دهد، نه به رؤیاپردازی.

خانه ای رؤیایی و اثبات سیستم SPEC

بزرگ ترین جایزه هلن در سال 1969 بود؛ زمانی که در مسابقه ای برای برنده شدن خانه ای نو شرکت کرد. از میان هزاران شرکت نماینده، او برنده شد. راز موفقیت او ساده بود: هر روز خود را در خانه رؤیایی اش تصور می کرد و این تصویر را با اطمینان و بدون ذره ای تردید در فکرش زنده نگه می داشت.

فکر: ابزاری برای درمان و موفقیت

هلن از سیستم SPEC نه تنها برای برنده شدن، بلکه برای سلامت جسمی اش هم استفاده می کرد. او اعتقاد داشت که فکر می تواند بدن را شفا دهد. با تجسم سلامتی و تماشا بدنش به عنوان بدنی سالم و پرانرژی، ادعا می کرد بیماری هایش را درمان نموده است؛.

پژوهش های امروزی در علوم اعصاب این ادعا را تأیید می نمایند:

• تصویرسازی فکری، مغز را بازسازی می نماید: زمانی که موفقیت یا سلامتی را تجسم می کنید، مغز مسیرهای عصبی جدیدی می سازد.
• افکار مثبت، ساختار مغز را تغییر می دهند: تمرکز بر نتایج مطلوب، مهارت حل مسئله را تقویت می نماید.
• تمرکز، عملکرد فکر را بهبود می بخشد: فکر ما بیش از آن چیزی که تصور می کنیم، قدرتمند است.

نقدی بر روش SPEC هلن هدسل: واقعیت علمی یا شبه علم؟

سیستم چهارمرحله ای SPEC که هلن هدسل برای دستیابی به اهداف و تغییر واقعیت معرفی کرد، سال ها الهام بخش افرادی بوده که در پی موفقیت و تحقق رؤیاهایشان هستند. اما با وجود مجذوب کنندهیت این روش، ضروری است آن را از منظر علمی نقد کنیم تا مرز بین واقعیت و شبه علم را روشن سازیم.

1. موفقیت هلن هدسل: شانس یا قانون علمی؟

هلن هدسل بیش از هزار جایزه در مسابقات مختلف برنده شد و این پیروزی ها را به قدرت تفکر مثبت و سیستم SPEC نسبت داد. اما باید توجه داشت:

• عامل شانس: شرکت در مسابقات، به خصوص مسابقات بزرگی مانند قرعه کشی ها، همیشه به مقدار قابل توجهی به شانس وابسته است.
• اثر سوگیری شناختی (Cognitive Bias): هلن تنها بر موفقیت هایش تمرکز داشت و شکست های احتمالی خود را نادیده گرفت. این نوع سوگیری باعث می گردد موفقیت ها پررنگ تر از حد واقعی به نظر برسند.

2. تجسم و تصویرسازی: علم یا توهم؟

هلن بر تجسم و تصویرسازی موفقیت تأکید زیادی داشت. این تکنیک به خودی خود شبه علم نیست و پژوهش های علمی در بعضی موارد اثرات مثبت آن را نشان داده اند:

• پژوهش در علوم اعصاب: تصویرسازی فکری می تواند فعالیت مغزی را در مسیرهایی تقویت کند که عملکرد واقعی را بهبود می بخشند. به عنوان مثال، ورزشکاران از این تکنیک برای تقویت تمرکز و بهبود عملکرد استفاده می نمایند.
• اثر پلاسیبو (Placebo Effect): گاهی اوقات، اعتقاد قوی به موفقیت یا بهبود می تواند به طور غیرمستقیم بر رفتار و نتایج تأثیر بگذارد. این اثر، نتیجه عملکرد فکر نیست، بلکه حاصل تغییر در ادراک و رفتار فرد است.

نقد اصلی:

تصویرسازی به تنهایی نمی تواند دنیا بیرون را تغییر دهد. موفقیت نیازمند اقدام واقعی و برنامه ریزی دقیق است. صرفا تصور کردن و انتظار داشتن بدون عمل، در برترین حالت فرد را در دایره ای از خوش خیالی نگه می دارد.

3. شبه علم و فقدان شواهد قابل استناد

ادعاهای هلن در خصوص شفا یافتن از بیماری ها با قدرت فکر، مثال بارزی از شبه علم است.

• نبود مطالعات کنترل شده: ادعاهای او فاقد پشتوانه های علمی از مطالعات دقیق و کنترل شده هستند.
• افراط در شخصی سازی نتایج: هلن تمام موفقیت هایش را به سیستم خود نسبت می داد، بدون اینکه عوامل دیگری مثل شانس، مهارت ها یا حتی شرایط اجتماعی را در نظر بگیرد.

شفای فکری و جسمی، هرچند مجذوب کننده، باید با دقت علمی آنالیز گردد. در بسیاری از موارد، بیماری های روان تنی می توانند با روش هایی مثل مدیتیشن، تصویرسازی و تغییر سبک زندگی بهبود یابند، اما این موضوع نباید به عنوان جایگزینی برای درمان های علمی و پزشکی مطرح گردد.

4. نقاط قوت قابل استفاده از روش SPEC

با وجود نقدهای جدی به سیستم هلن هدسل، نمی توان منکر بعضی جنبه های مثبت این روش شد:

• 1. تمرکز و شفافیت هدف: مرحله Select it (انتخاب) به طور واضح به اهمیت معین هدف اشاره دارد. پژوهش ها نشان داده اند که معین کردن اهداف و نوشتن آن ها احتمال دستیابی به آن ها را افزایش می دهد.
• 2. اقدام عملی: هلن تأکید داشت که دنیا به عمل پاداش می دهد. این نکته از نظر علمی کاملا صحیح است. تصور مثبت، زمانی مؤثر است که فرد را به سمت کوشش و اقدام سوق دهد.
• 3. ایجاد اعتماد به نفس: تجسم و انتظار موفقیت می تواند سطح اعتماد به نفس را افزایش داده و عملکرد فرد را بهبود ببخشد.

5. خطرات روش های شبه علمی مانند SPEC

تکیه بیش از حد به روش هایی مثل SPEC می تواند خطرات زیر را در پی داشته باشد:

• ایجاد توهم کنترل کامل: این باور که می توان واقعیت را تغییر داد ممکن است باعث گردد فرد در مواجهه با شکست، خود را مقصر بداند.
• نادیده گرفتن عوامل واقعی: عواملی مثل اقتصاد، سلامت جسمی، شانس و شرایط اجتماعی در موفقیت نقش مهمی دارند.
• کنارگذاشتن درمان های علمی: باور به شفا به وسیله قدرت فکر می تواند افراد را از پیگیری درمان های پزشکی علمی بازدارد.

نتیجه گیری: استفاده از قدرت فکر در کنار علم

روش هلن هدسل با تمام نقص ها و نقدهایی که به آن وارد است، نکات مثبتی برای زندگی مدرن دارد:

• قدرت تصویرسازی و تمرکز بر هدف، در کنار اقدام عملی و برنامه ریزی، می تواند نتایج مثبتی در پی داشته باشد.
• فکر آگاهی (Mindfulness) و تمرکز مثبت می توانند کیفیت زندگی، اعتماد به نفس و سلامت روان را بهبود ببخشند.
• باید از افتادن در دام شبه علم جلوگیری کرد. قدرت فکر یک ابزار مکمل است، نه یک جایگزین برای علم و منطق.