در کشور ما هم ریاضیات مادر همه علوم است؟ - بارازعلی

بر اساس آمار تازه مسوولان آموزش و پرورش، از میان یک میلیون و 713 هزار و 872 دانش آموز شاخه نظری، 15.49 درصد در رشته ریاضی تحصیل می نمایند، در حالی که گرایش دانش آموزان به رشته های تجربی و انسانی افزایش یافته است. این موضوع حساسیت مسوولان امر را برانگیخت تا آنجا که عبدالرسول عمادی سرپرست معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش، با اشاره به اینکه آینده مهندسی در کشور وابسته به انتخاب رشته ریاضی توسط دانش آموزان با استعداد و برتر است، گفت: رشته پزشکی در ایران جاذبه خاص خود را دارد اما با ادامه این وضع در آینده با شمار بالایی از پزشکان روبرو می شویم. بنابراین باید کوشش گردد درصد ورود دانش آموزان به سایر رشته ها افزایش یابد. در کندوکاو چرایی افول رشته ریاضی و یافتن راه حل ایجاد توازن میان رشته های تحصیلی، با دکتر احسان اکرادی مدرس و پژوهشگر دانشگاه علامه طباطبایی، محمود اوحدی کارشناس حوزه آموزش و عباس سلطانیان مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش، گفت و گو کردیم. به باور این کارشناسان، ریاضی گرچه مادر همه علوم به شمار می رود، به دلیل اشباع بازار کار و شیوع نگاه بازاری به رشته های تحصیلی، دچار بداقبالی شده است که ادامه این روند خلل بزرگی به توسعه علم و فناوری کشور وارد می نماید. شروع دوران پسااثبات گرایی؛ خاتمهی بر دوران خوش رشته ریاضی و علوم پایه احسان اکرادی که خود فارغ التحصیل رشته مدیریت آموزش عالی است، درباره تاریخچه تغییر و تحولات رشته های تحصیلی در دنیا گفت: اواخر قرن نوزدهم تا بیستم (1960 میلادی) قرنی است با عنوان اثبات گرایی شناخته می شد و در این بازه زمانی پارادایم اثبات گرایی که مطابق آن تنها پدیده های طبیعی و ارتباطات موضوع علم بود و علمی که بر اساس آزمون و مشاهده نبود را علم به حساب نمی آورند، حاکم بود. اکرادی اضافه کرد: در این دوره، نفوذ و سیطره دسیپرین ها یا رشته های علوم پایه، فنی مهندسی و غیره بسیار و تاکید مدارس هم بیشتر بر علوم فنی و علوم پایه راسخ بود که نتیجه آن در 1957 پرتاب سفینه اسپوتنیک به فضا شد. وی، توضیح داد: دوران اثبات گرایی به دلیل نگاه کمی به مسایل علمی به خاتمه زودهنگام خود رسید و به تغییر پارادایم اثبات گرایی به پسا اثبات گرایی منجر شد. اگر اثبات گرایی را یک دیدگاه خطی در نظر بگیریم که دیدگاه علت و معلولی است باید فقط از یک خوانش تبعیت کند اما در دیدگاه پسااثبات گرایی، خوانش های متفاوتی از یک واقعیت وجود دارد. بر همین اساس، در دنیا شاهد تغییر علاقه و ذوق از علوم پایه و اثبات گرایی به سمت علوم انسانی و یعنی پسااثبات گرایی بودیم. موضوعی که در روش تحقیق تاثیر گذاشت و حاکمیت روش تحقیق کمی بر دانشگاه ها و خاتمه نامه ها و رساله ها جای خود را به روش تحقیق کیفی داد و دیگر رساله ها بر اساس طراحی و اعتباریابی نیست و حاکمیت تحلیل داده و گفتمان فرا رسیده است. بر اساس آن برنامه درسی هم بنابر آن چه که در دنیا و جامعه در حال اتفاق افتادن است، بازتولید شد. پناه بردن به علوم پایه به دلیل فرار از اتهام کم هوشی مدرس و پژوهشگر دانشگاه علامه طباطبایی تاکید نمود این تغییر پارادایم اثبات گرایی به پسا اثبات گرایی را با وقفه طولانی در برنامه درسی ایران شاهدیم. برنامه درسی ما یک برنامه دسیپلین محور است که در آن این تفکر غالبی یا عناصر کلیشه ای حاکم است که دانش آموزان به دو دسته باهوش و کم هوش تقسیم می شوند. براساس این برنامه، دانش آموزان باهوش به سمت علوم پایه، مهندسی و پزشکی و دانش آموزان کم هوش و ضعیف به سمت فنی حرفه ای وکارودانش و علوم انسانی سوق داده شدند. وی توضیح داد: در نتیجه این برنامه، افرادی که لزوما باهوش نبودند به سمت علوم پایه، مهندسی و پزشکی رفتند و فقط خواستار این بودند که خود را از عناصر کلیشه ای مجزا نمایند. به بیان اکرادی، همچنین از آنجا که در مدارس ما انتخاب رشته بر اساس احتیاج بازار است نه علاقه دانش آموزان، در یک برهه ای از زمان بیشتر دانش آموزان و دانشجویان رشته مهندسی و علوم پایه را انتخاب کردند و در نتیجه نظام مهندسی اشباع شد با یکسری مهندس هایی که کفایت و صلاحیت و شایستگی لازم را نداشتند؛ موضوعی که در حال حاضر در مورد رشته پزشکی رخ داده است. باید مطمئن بود که چند سال بعد با خیل عظیمی از فارغ التحصلان پزشکی روبرو خواهیم بود که صلاحیت ورود به این عرصه را ندارند و فقط جامعه فارغ التحصیلی بیکار را تشکیل خواهند داد. با اشاعه فرهنگ قابلیت اشتغال پذیری، می توان ریاضی را نجات داد اکرادی ابراز امیدواری کرد که با توجه به عنایت رهبر معظم انقلاب به بحث علوم انسانی و تغییر پارادایم اثبات گرایی به پسا اثبات گرایی، شاهد تحولی در علوم انسانی و سایر علوم باشیم؛ البته علومی از نوع تحقیقی نه تقلیدی. وی اضافه کرد: باید همزمان با درس دریافت از تجربه زیسته دنیایان و افراد دانشمند، به بومی سازی رشته های علمی توجه کنیم و نقشه راه خود را داشته باشیم. رشته ریاضی مادر علوم و درس های علوم پایه است؛ رشته هایی که به خودی خود اشتغال زا نیستند و در واقع ابزاری برای توسعه سایر رشته هاست اما متاسفانه وقتی کاربستی برای فارغ التحصیل این رشته وجود ندارد، دانش آموزان هم رغبتی به پیروی و دنباله روی این رشته نخواهند داشت. به باور این استاد دانشگاه، اگر بحث قابلیت اشتغال پذیری را جایگزین اشتغال کنیم مساله حل می گردد. کشور ما به لحاظ رشته های علمی و فناوری رشد خوبی داشته اما احتیاج به بسترسازی و ایجاد زمینه های کاربست بیشتر برای این رشته هاست تا بتوان کمبودها را جبران کرد. همچنین با معرفی و نشان دادن افراد برجسته علمی و اهدای جوایز به آنان در جشنواره های مختلف به وسیله رسانه می توان دانش آموزان را به سوی بازار فناوری و علم سوق داد. مهارت ورزی و ایجاد بازار کار، مهارنماینده رکود ریاضی محمود اوحدی کارشناس حوزه آموزش و پرورش نیز با بیان ای که نسبتی میان هرم شغلی و تحصیل در ایران وجود ندارد، گفت: بیکاری و اشباع شدن بازار کار توسط خیل عظیمی از فارغ التحصیلان دوره های گذشته ریاضی و همچنین بی ارتباط بودن بازار با رشته تحصیل دانش آموزان باعث شده است دیگر کسی در سودای رشته مهندسی پا به این رشته نگذارد. توجه نکردن به پرورش مهندسانی توانمند و غفلت از آن در مراکز آموزشی هم مطلب دیگری بود که اوحدی آن را دلیل دیگر افول رشته ریاضی عنوان و یادآوری کرد : متاسفانه وقتی مدرک مهندس را به فارغ التحصیل داده می گردد، تازه باید به دنبال این باشد که کار یاد بگیرد، این برای صنایع خوب نیست و تا این معضل حل نگردد مشکل اشتغال و کارآمدی افراد سرجای خود باقی خواهد ماند. این کارشناس آموزشی ادامه داد: رشته های علوم پایه، مایه و برون مایه می خواهد و دبیرانی که این توان را داشته باشند کم داریم. پس برای اینکه پایه های تکنولوژی و فناوری که بر گسل ریاضی بنا شده است، دچار لغزش و لرزش نگردد و شاهد افول قدرت علمی و صنعتی نباشیم باید به مشوق های لازم در جهت سوق دادن دانش آموز به انتخاب رشته ریاضی بیشتر فکر کرد. تاثیر تبلیغات بر گرایش به رشته ریاضی مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش نیز تبلیغات حواشی رشته تجربی و خواسته خانواده ها به تحصیل فرزندان در رشته های پزشکی و تاثیر افراد الگو را مهمترین عامل رونق بازار این رشته و از سکه افتادن رشته ریاضی مطرح نمود و گفت: شغل، اعتبار و پایگاه اجتماعی دغدغه همه افراد جامعه است که با ورود به رشته های پزشکی این دغدغه را از بین می برد. عباس سلطانیان توضیح داد: افزایش ظرفیت دانشگاه ها برای رشته های پزشکی مزید بر علت شده و عرصه را برای رشته های مهندسی تنگ نموده است و بیشتر افراد شاخص در رشته ریاضی به سمت تجربی کشیده می شوند. وی ادامه داد: آموزش و پرورش می تواند باکیفیت بخشی بیشتر به رشته ریاضی و امکان ایجاد این رشته در همه مدارس کشور، غنی سازی محتوای کتاب های درسی بر اساس پژوهش های روز و بکارگیری دبیران مجرب در رشته های علوم پایه به کیفیت بخشی و تغییر دیدگاه خانواده ها به این رشته بپردازد.

5656