علائم سرطان تخمدان چیست؟ - بارازعلی

خبرنگاران | سرویس سلامت - سرطان تخمدان گونه ای سرطان است که با ایجاد سلول های غیر عادی در تخمدان که توانایی حمله به سایر قسمت های بدن (از جمله درون شکم، غدد لنفاوی، ریه ها و کبد) را دارند، شروع می شود. ممکن است شروع این بیماری با علائم مبهم و یا غیرآشکار همراه باشد، ولی با پیشرفت سرطان احتمال بروز علائم بیشتر می شود. مطابق آمار، این بیماری به عنوان هفتمین نوع رایج سرطان و هشتمین عامل مرگ ناشی از سرطان در زنان شناخته شده است. پزشکان سرطان تخمدان را قاتل خاموش نامیده اند؛ زیرا معمولا علائم آن وقتی ظاهر می شود که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده است و عمدتا غیرقابل درمان است.

علائم سرطان تخمدان چیست؟

به علت قرار دریافت تخمدان ها در عمق لگن، علائم سرطان تخمدان دیر ظاهر می شود. با این حال علائم سرطان تخمدان می تواند شامل موارد زیر باشد:

• آروغ زدن، نفخ شکمی و مسائل گوارشی
• احساس فشار و درد در لگن یا پشت پاها
• تورم و درد در شکم
• اشکال در خوردن و به سرعت احساس پری کردن
• احتیاج به ادرار کردن مکرر یا فوری

البته علائم ذکر شده خیلی غیراختصاصی و مبهم هستند و ممکن است با بسیاری از بیماری های دیگر مانند سندروم روده تحریک پذیر، مسائل قاعدگی و عفونت های مثانه هم همراه باشند. در یک آنالیز مشاهدات نشان می دهد که از هر 100 زنی که این علائم را تجربه می نمایند، تنها یکی از آنها واقعا سرطان تخمدان در مراحل اولیه دارد. با این وجود بسیاری از متخصصان توافق دارند که توجه به این علائم بهترین کاری است که در حال حاضر می توان انجام داد و زنانی که علائم لگنی جدید و غیرقابل شرح پیدا نموده اند و دست کم برای یک ماه طول کشیده است، باید به پزشک مراجعه نمایند.

خطر سرطان تخمدان در چه کسانی بیشتر است؟

• زنانی که مادر، دختر یا خواهر آنها به سرطان تخمدان مبتلا شده اند بیش تر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. (از لحاظ ژنتیکی خطر بالاتری برای ابتلا به این سرطان وجود دارد.)
• بیمارانی که قبلاً به سرطان پستان، سرطان رحم، سرطان روده عظیم یا راست روده مبتلا بوده اند بیش تر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.
• زنانی که بیشتر تخمک گذاری می نمایند. (بنابراین خانم هایی که هیچ موقع باردار نشده اند بیشتر در معرض خطر هستند.)
• خانم هایی که تخمک گذاریشان در سنین پایین تری شروع می شود یا در سن بالاتری یائسه می شوند.
• برخی از مطالعات نشان داده اند که زنانی که برای مدت 10 سال یا بیش تر تنها از استروژن (بدون پروژسترون) استفاده نموده اند بیش تر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.

از دیگر عوامل خطر ساز می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• هورمون درمانی پس از یائسگی
• داروهای باروری
• مرض چاقی

عوامل کاهش دهنده خطر ابتلاء به سرطان تخمدان:

• کنترل هورمونی
• بستن لوله های رحمی
• شیردهی

انواع سرطان تخمدان

رایج ترین نوع سرطان تخمدان که بیش از 95٪ موارد را شامل می شود، کارسینومای تخمدان است؛ یعنی سرطانی که بر روی لایه پوشاننده داخلی رحم تشکیل می شود.

(کارسینوما چیست؟ کارسینوما، شامل سرطان هایی است که سازنده پوست (مثل سرطان پوست) یا پوشاننده لایه داخلی اعضا (مثل سرطان تخمدان) و یا سازنده غدد (مثل سرطان پستان) هستند.)

حدود پنج نوع اصلی از کارسینومای تخمدان وجود دارد که در میان آن ها، نوعی که از خطر و جدیت بالاتری برخوردار است، شایع ترین نوع بیماری است. پزشکان بر این باورند که این تومورها از سلول هایی شروع می شوند که تخمدان ها را می پوشانند.

دیگر گونه های این بیماری ممکن است از لوله رحم شروع شوند. پزشکان اعتقاد دارند، سرطان های تخمدان که از مژک های لوله های فالوپ نشات می گیرند، ممکن است 75 درصد سرطان های تخمدان را که به مرگ بیمار منجر می شوند، تشکیل دهند. در واقع این نوع سرطان تخمدان چون در لوله های فالوپ که آزاد و آویزان هستند، قرار دارند، بنابراین سلول های جداشده سرطانی می توانند روی تخمدان کاشته شوند و از همه مهمتر در همان مراحل ابتدایی به سراسر شکم منتشر شوند. در مقابل سرطان های تخمدان خوب، ممکن است از کیست های درون تخمدان نشات بگیرند و به صورت تومورهایی در آیند که برای مدت طولانی مخفی باقی می مانند و به رشد خود ادامه می دهند و می توان آن ها را در معاینه لگنی شناسایی و با جراحی خارج کرد.

مراحل سرطان تخمدان

همانند سرطان های دیگر، این سرطان نیز به چهار مرحله تقسیم بندی می شود:

• مرحله یا درجه یک: سلول های سرطانی در یک یا هر دو تخمدان وجود دارد و سلول های سرطانی در سطح (رویه) تخمدان ها یا در مایعات جمع آوری شده از ناحیه شکم قابل مشاهده خواهد بود.
• مرحله یا درجه دو: سلول های سرطانی از یک یا هر دو تخمدان به دیگر بافت های لگن رسوخ نموده اند. سلول های سرطانی در این مرحله روی لوله های تخمدان، رحم یا دیگر بافت های درون لگن مشاهده می شود و در مایعات جمع آوری شده از ناحیه شکم نیز دیده می شوند.

• مرحله یا درجه سه: سلول های سرطانی به بافت های خارج از لگن یا به غدد لنفاوی آن منطقه نفوذ نموده اند. گاهی سلول های سرطانی در خارج از کبد نیز قابل مشاهده هستند.
• مرحله یا درجه چهار: سلول های سرطانی در بافت های خارج از شکم و لگن رسوخ نموده اند و حتی در درون کبد، ریه ها یا دیگر اندام ها قابل مشاهده هستند.

راه های تشخیص سرطان تخمدان

تشخیص زودرس سرطان تخمدان به دلایل بسیار مشکل است. زیرا تومورهای تخمدانی که در مراحل اولیه قرار دارند، به ندرت در معاینه لگنی معمول بوسیله پزشک کشف می شوند؛ چرا که تخمدان ها در عمق بدن قرار دارند و لمس کردن در حین معاینه مشکل است. همچمنین برخلاف سرطان روده عظیم که ممکن است در ابتدا به صورت یک ضایعه پیش سرطانی به نام پولیپ ظاهر شود و بتوان آن را با آندوسکوپی دید و برداشت، در سرطان تخمدان ضایعه پیش سرطانی وجود ندارد. در ادامه به راه های تشخیص سرطان تخمدان که در حال حاضر وجود دارد خواهیم پرداخت:

• معاینه فیزیکی: پزشک علائم عمومی مربوط به سلامت شما را آنالیز می نماید و برای آنالیز احتمال وجود تومورها یا هرگونه تجمع غیرعادی مایعات (آسیت - مایع داخل صفاقی) در ناحیه شکم، با استفاده از انگشتان خود این ناحیه را لمس نموده و به آرامی روی آن فشار وارد می نماید. می توان نمونه ای از مایعات را خارج کرد و این نمونه را از لحاظ دارا بودن سلول های سرطان تخمدان مورد آنالیز قرار داد.
• معاینه لگنی: پزشک تخمدان ها و اندام های مجاور آن را از لحاظ وجود توده ها یا هرگونه تغییری در شکل و اندازه شان مورد معاینه قرار می دهد. آزمایش پاپ اسمیر بخشی از یک معاینه لگنی است ولی از این آزمایش برای جمع آوری سلول های تخمدان و نیز تشخیص سرطان آن استفاده نمی شود.
• سونوگرافی واژن: یکی از راه های تشخیص زودرس سرطان تخمدان، سونوگرافی از راه واژن (سونوگرافی واژینال) است که در آن مولد امواج صوتی به درون واژن فرستاده می شود تا تصاویر سونوگرافی از تخمدان به دست آید. این تکنیک می تواند تومورهای را مکان یابی کند، اما اغلب تومورهای تخمدانی سرطانی نیستند و تنها راه برای تشخیص آنکه آیا تومورهای مشاهده شده سرطانی هستند یا تومور خوش خیم، عمل جراحی است.

بنابراین بیماریابی به وسیله سونوگرافی از راه واژن به تنهایی باعث خواهد شد، به ازای هر مورد تشخیص تومور در تخمدان، تعداد زیادی جراحی های غیرضروری انجام شود. در مقابل استفاده از غربالگری برای سرطان روده عظیم و سرطان گردن رحم (به ترتیب به وسیله کولونوسکوپی و پاپ اسمیر) می تواند بدون انجام جراحی عمده سرطان ها را تشخیص دهد.

• آزمایش غربالگری با CA125: CA125 پروتئینی است که است که اغلب بوسیله سلول های سرطانی تخمدان فراوری می شود و در خون گردش می نماید. میزان CA125 در حدود 80 درصد زنانی که سرطان تخمدان دارند بالا می رود، اما تنها 50 درصد این زنان بیماری در مراحل اولیه دارند. بنابراین CA125 به اندازه کافی در کشف زودرس سرطان تخمدان حساس نیست: به عبارت دیگر نیمی از زنانی را که سرطان در مراحل اولیه دارند، را نمی تواند کشف کند. این آزمایش به اندازه کافی اختصاصی هم نیست، چرا که در بسیاری از بیماری های دیگر از جمله سرطان های دیگر، آندومتریوز، فیبروئید رحمی و عفونت های لگنی نیز مثبت می شود.

روش های درمان سرطان تخمدان

سرطان تخمدان متاسفانه به علت آنکه در 75 درصد موارد پس از گسترش آن به فراتر از تخمدان و دیگر اعضای بدن (که شکم در دسترس ترین آن می باشد) تشخیص داده می شود، بسیار خطرناک و مرگبار است. اگر سرطان تخمدان در مراحل اولیه باشد و مورد معالجه قرار گیرد، ممکن است درمان شود. درمان معمولاً شامل ترکیبی از پرتودرمانی، شیمی درمانی و جراحی است. نتیجه درمان به میزان گسترش بیماری و نوع سرطانی که فرد به آن مبتلا است بستگی دارد.

درمان موضعی: جراحی و پرتودرمانی از درمان های موضعی هستند. این شیوه های درمانی، سرطان تخمدان درون لگن را از بین می برند. در صورتی که سرطان تخمدان به دیگر نقاط بدن منتشر شده باشد، ممکن است از درمان موضعی برای کنترل بیماری در نواحی خاص استفاده شود.

شیمی درمانی داخل صفاقی ( Intraperitoneal Chemotherapy): داروهای شیمی درمانی را می توان به وسیله لوله های باریک به طور مستقیم درون شکم و لگن فرستاد. این داروها، سرطان درون شکم یا لگن را از بین برده یا تحت کنترل قرار می دهند. در بیشتر زنان مبتلا به سرطان تخمدان پس از جراحی از شیمی درمانی استفاده می شود. گاهی قبل از جراحی شیمی درمانی می شوند.

شیمی درمانی سیستمیک (فراگیر): هنگامی که شیمی درمانی به صورت تزریقی یا خوراکی انجام می شود داروها وارد جریان خون شده و سرطان را در تمام بدن نابود نموده یا تحت کنترل قرار می دهند.

جراحی: در این روش، جراح برشی بر روی دیواره شکم ایجاد می نماید و در صورت مشاهده سرطان تخمدان، تمام بخش های زیر یا برخی از آنها را خارج می نماید:

• هم تخمدان و هم لوله رحم ( Salpingo-Oophorectomy).
• برداشتن رحم (هیسترکتومی)
• امننتوم (چادرینه - Omentum) [لایه ای نازک و چربی مانند از بافت که روی روده ها را پوشانده است]
• غدد لنفاوی نزدیک به محل سرطان
• نمونه هایی از بافت لگن و شکم

نکته: جراحی در زنانی که هنوز یائسه نشده اند ممکن است باعث بوجود آمدن احساس گرگرفتگی، خشکی واژنی (مهبلی) و عرق کردن هنگام خواب شود. دلیل به وجود آمدن این حالت ها قطع ناگهانی هورمون های زنانه (استروژن و پروژسترون) است.

پرتودرمانی: در پرتودرمانی (رادیوتراپی) از پرتوهایی با انرژی زیاد برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. دستگاه عظیمی، پرتو را روی نقاط موردنظر هدف گیری می نماید. پرتو درمانی در ناحیه شکم و لگن گاهی باعث به وجود آمدن حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا مدفوع خونی می شود.