ماجرای شگفت انگیز بشقاب 250 میلیارد تومانی مهین بانو
به گزارش بارازعلی، بشقاب انگورنشان مهین بانو یک ظرف مخصوص پذیرایی با قطر 43 سانتیمتر است که در حدود 600 سال قبل و در دوران حکومت سلسلۀ مینگ در چین ساخته شده است. این نقطۀ شروع داستان سفر شگفت انگیز این بشقاب است.
به گزارش فرادید؛ این بشقاب سفرش را از چین شروع نموده، از دربار پادشاه صفوی و قصر امپراطور هند عبور نموده، به نیویورک و موزه های متروپولیتن و بروکلین رسیده و حدود هفت سال قبل در حراجی ساتبیز به قیمت بیش از 5 میلیون دلار به فروش رسیده است. این بشقاب در حال حاضر به احتمال زیاد در اختیار مجموعۀ آل ثانی است؛ مجموعه ای از آثار هنری تاریخی که متعلق به یکی از بستگان امیر قطر است.
اما چرا این بشقاب منسوب به مهین بانو است؟ ماجرا از جایی شروع می گردد که تاجران ایرانی که در مسیر جادۀ ابریشم فعالیت می کردند، این ظرف قیمتی و زیبا را به ایران آوردند. در قرن چهاردهم میلادی ظروف چینی در ایران آنقدر هوادار داشت که چینی ها بخشی از ظروف تولیدی شان را مخصوص صادرات به ایران می ساختند و سلیقۀ ایرانی ها را در ساخت آن ها در نظر می گرفتند.
برای مثال آن ها ظروفی بزرگتر از آنچه در خود چین مورد استفاده قرار می گرفت می ساختند، زیرا ایرانی ها بشقاب های بزرگتر را ترجیح می دادند؛ به علاوه، اشکال و نقوش روی این ظروف نیز با الهام از طرح های هندسی و اسلیمی های معمول در هنر اسلامی ترسیم می شدند. حتی رنگ آبی و سفید این ظروف چینی نیز تا حد زیادی متاثر از سلیقۀ ایرانی ها بود.
بشقاب مهین بانو احتمالا در دورۀ تیموری به ایران می آید. تیموریان علاقۀ زیادی به این نوع ظروف داشتند و مجموعه هایی از آن ها را گردآوری نموده بودند. وقتی سلسلۀ صفوی روی کار آمد، این مجموعه ها به آن ها به میراث رسید و این بشقاب بخصوص نیز به مالکیت یک شاهدخت صفوی به نام مهین بانو عایدی.
نام مهین بانو در مهر وقف بشقاب به حرم مطهر رضوی
مهین بانو دختر شاه اسماعیل صفوی بود؛ او بانویی فرهیخته، اهل علم و پارسا بود که به هنر و معماری اهمیت می داد و توجه ویژه ای نیز به مراکز دینی و بقاع متبرکه داشت. مهین بانو از دارایی خود برای ساخت مراکز خیریه مانند محلی برای تامین جهیزیۀ دختران یتیم استفاده می کرد. گفت شده که بعد از مرگ شاه اسماعیل و به تخت نشستن شاه طهماسب (برادر مهین بانو)، مهین بانو به خاطر هوشمندی و درایتش حتی در امور سیاسی نیز دست راست پادشاه به حساب می آمد، به طوری که با لقب ملکۀ دوران شناخته می شد.
مهین بانو بشقاب ارزشمند چینی را به حرم مطهر رضوی وقف کرد؛ مهر وقف این بشقاب هنوز در زیر آن دیده می گردد: وقف حرم رضوی؛ مهین بانو. آنطور که قاضی احمد قمی نوشته است، مهین بانو همۀ جواهرات و مجموعۀ ظروف چینی اش را وقف حرم نموده بود.
دیوارنگارۀ دیدار شاه طهماسب و همایون گورکانی، چهل ستون اصفهان
اما حدود 80 سال بعد از این وقف، سپاهیان عبدالمومن خان ازبک به خراسان حمله کردند و علاوه بر کشتار مردم مشهد و سبزوار، بسیاری از موقوفات حرم مطهر رضوی را نیز به غارت بردند؛ بشقاب مهین بانو یکی از آن ها بود.
احتمالا در همین دوره بوده است که شخصی کوشش نموده تا مهر وقف زیر بشقاب را بتراشد و پاک کند تا بتواند آن را بفروشد. اما کنده کاری مهر وقف آنقدر عمیق بوده که به طور کامل پاک نشده است. در نهایت بشقاب سر از دربار شاه دنیا امپراطور مغولی هند درمی آورد؛ همان کسی که فرمان ساخت عمارت مشهور تاج محل را داده است. شاه دنیا نیز نام خود و تاریخ به دست آوردن بشقاب را بر روی دیوارۀ بیرونی آن حک نموده است.
نام شاه دنیا بر دیوارۀ بشقاب
بعد از این، مسیر سفر بشقاب دیگر چندان تعیین نیست. اما به نظر می رسد در قرن نوزدهم میلادی این بشقاب سر از کِبِک کانادا درآورده باشد و سپس به یک دلال آثار هنری در نیویورک رسیده باشد. آلیستر برادلی مارتین در سال 1967 این بشقاب را می خرد و در طی سال ها آن را برای نمایش به موزه های مختلفی قرض می دهد.
خانوادۀ مارتین در سال 2015 تصمیم به فروش این اثر حیرت انگیز تاریخی گرفتند؛ اثری که نام یک شاهدخت صفوی و یک شاه گورکانی را بر روی خود دارد. تخمین اولیه قیمت اثر بین 2.5 تا 3.5 میلیون دلار بود. اما قیمت نهایی آن به 5 میلیون و 100 هزار دلار رسید. خریدار این اثر احتمالا مجموعۀ متعلق به شیخ حمد بن عبدالله بن خلیفه آل ثانی بوده است، زیرا در حال حاضر نام این بشقاب در بین اشیاء این مجموعه ثبت شده است.
منبع: فرارو