عوامل خطرآفرین برای نقدینگی کدام است؟ - بارازعلی

دولت به اتکای عایدیهای نفتی که طی این سال ها داشته، تعهدات زیادی برای خود ایجاد نموده که نمی تواند از آن شانه خالی کند. به عنوان مثال به موسسات مختلف یاری می نموده و باید این یاری ها را ادامه دهد. تعداد کارمندان را بیشتر از آن چیزی که نظام اداری و بروکراسی احتیاج داشته، به استخدام در آورده است و نمی تواند اخراج کند.

در رابطه با کالاهای اساسی تعهداتی را پذیرفته که نمی تواند آنها را نادیده بگیرد. درخصوص یارانه ها نیز وضع به همین منوال است؛ دولت از سال 87 پذیرفته است که یارانه ها را پرداخت کند. اینها در شرایطی که دولت از عایدیهای بالای نفتی برخوردار بوده، تصمیماتی گرفته و گمان نمی کرد در زمانی با تحریم روبرو گردد یا قیمت نفت به صورت ناگهانی تنزل پیدا کند یا اینکه مجبور گردد نفت را مقرون به صرفه تر از قیمت جهانی بفروشد یا اینکه عایدی نفت به وسیله نظام پولی و مالی پذیرفته شده در جهان به کشور وارد گردد و مجبور است از کانال های غیررسمی که نام آن را دور زدن تحریم ها می گذاریم، عایدیها را به داخل کشور بیاورد.

همه اینها هزینه برای دولت دارد. معضل کسری بودجه دولت را خواه ناخواه به سمت منابع بانکی می برد که درنهایت موجب افزایش نقدینگی در کشور می گردد. از سوی دیگر مسائل مربوط به نظم بانکی نیز هست؛ به عنوان مثال از سال 1362 با قانون عملیات بانکداری بدون ربا درصدد بودیم که این نظام متفاوت از سایر کشورها اداره گردد. در حال حاضر روبرو شدیم با بانک هایی که عایدی و هزینه های شان تناسبی با یکدیگر ندارد و هر روز با کسری نقدینگی روبرو هستند و تسهیلات به طور منصفانه و عادلانه دراختیار همه قرار نمی گیرد. سفره ای برای عده ای پهن شده که به یاری این تسهیلات بانکی بر ثروت خودشان اضافه می نمایند.

چرا این اتفاقات رخ می دهد؟ زیرا حکمرانی استاندارد و متعارف علمی که در جهان وجود دارد را در نظام بانکی نپذیرفتیم. بسیاری از تجربیات جهان را ربا فرض کردیم که نتیجه آن در حال حاضر سیستم بانکی است که ملاحظه می گردد. علت این است زمانی که شرایط مان خوب است، ادعاهای بسیاری داریم و تعهدات زیادی را می پذیریم و زمانی که اوضاع مالی خوب نیست در انجام تعهدات می مانیم.

برای اداره کردن کشور باید آدم متواضعی باشیم، همان چیزی که در فرمایشات پیامبر(ص) نیز وجود دارد؛ از دانش و تجربه جهان متواضعانه استفاده کنیم. زمانی که دیده می گردد که 92درصد کشورهای جهان توانسته اند تورم را مهار نمایند، باید متواضعانه از آنها بخواهیم که راهکارهای کنترل تورم را به ما نیز بیاموزند. وقتی این تواضع در مدیران و مسوولان وجود نداشته باشد و به جای آن به سراغ ایده های خام و تجربه نشده بفرایند، نتیجه آن نیز همان چیزی است که در حال حاضر با آن دست به گریبان هستیم. درست کردن وضع موجود نیز کار ساده ای نیست، چراکه درست است که افراد تغییر نموده اند اما تفکر حاکم بر نظام بانکداری تغییر ننموده است. تنها راهکار کوتاه مدت، برطرف تحریم ها برای احیای عایدیهای نفتی است. اگرچه که امیدوارم با بهبود فرایند ورود عایدیهای نفتی، تعهدات مان را افزایش ندهیم. فرض گردد یارانه ها افزایش یابد، در صورت بازگشت مجدد تحریم ها دیگر هیچ امیدی به تغییر و بهبود وضع کشور ایجاد نمی گردد.

در کوتاه مدت اگر مذاکرات به سرانجامی برسد، گشایشی به وجود می آید که البته بیم افزایش تعهدات مالی نیز می رود. به جای اینکه فکر اساسی گردد و مسائل ساختاری کشور را بهبود ببخشند. در دوره های گذشته به اتکای عایدیهای نفتی چه ها که نشد و نتیجه این افزایش تعهدات نیز به از دست رفتن یک دهه از اقتصاد ایران انجامید؛ رشد مالی نزدیک صفر، تورم بسیار بالا و توسعه فقر. در انتهای دهه هشتاد اوج عایدیهای نفتی بود که تصور می شد این عایدیها ادامه دار خواهند بود و به همین علت در دهه نود رشد مالی بالایی را تجربه خواهیم کرد که نتیجه کاملا برعکس بود.