مذاکرات وین باید نقد گردد - بارازعلی

با گذر زمان و انجام بحث های بیشتر، طرفین وارد موضوعات سخت تر و جدی تر می شوند. بنابراین انتظار می رود که این روزها درباره فضای جدی و سخت گفت وگوها بیشتر بشنویم. در همین حال منابع آمریکا به آسوشیتدپرس خبری درز داده اند مبنی بر اینکه دولت آمریکا آماده است تا بخشی از تحریم ها را برطرف کند. این خبرگزاری آمریکایی به نقل از بعضی مقامات کشورش عنوان نمود که دولت بایدن در حال آنالیز لغو بعضی از تحریم های شدیدی است که دولت ترامپ علیه ایران وضع نموده است و واشنگتن میخواهد با لغو این تحریم ها ایران را به بازگشت به تعهدات برجامی ترغیب کند. این خبر بیش از آنکه مثبت به نظر برسد، حاوی این نکته است که آمریکایی ها هنوز زیر بار برطرف همه تحریم ها نرفته اند.

شاهد این مدعا اظهارات یک منبع مطلع ایرانی در گفت وگو با پرس تی وی است که گفته است آمریکا هنوز حاضر به لغو همه تحریم ها و راستی آزمایی واقعی آن نشده است.

بر اساس این خبر، ازجمله تحریم هایی که باید لغو شوند و در صورت عدم لغو، ایران هیچ سودی از برجام نخواهد برد، دستورات اجرایی 12959و 13599 و 13876 و 13949 رئیس جمهور آمریکا و لغو قوانین کاتسا، ISA و ویزا و قانون میهن پرستی پاتریوت بخش 311 و U Tun دلار است.

در روزهای اخیر نیز چند مقام ارشد آمریکایی ازجمله سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور تأکید کردند که با لغو همه تحریم ها موافقت نخواهند کرد.

اما ماجرا ازاین قرار است که آمریکا به دنبال این است که با برطرف بخشی از تحریم های مالی علیه ایران، به توافق هسته ای بازگردد، اما همچنان برای رسیدن به توافق گسترده تر که شامل محدودیت های بیشتری علیه ایران در حوزه های مختلف باشد، ساختار تحریم ها را حفظ کند. آمریکا با برطرف غیرموثر تحریم ها در اصل به دنبال اهرمی برای تضمین مذاکرات آینده و همچنان ایجاد همگرایی در بین کشورهای عضو برجام است تا بر تهران برای نشستن پای میز توافق جدید فشار بیاورند.

اصرار تهران برای برطرف تمامی تحریم های پسابرجامی ازاین جهت است که چارچوب تحریم ها به مانند شمشیر داموکلوس بالای سر آن باقی نماند.

افزایش ترس و ریسک شرکت های خارجی در معامله با ایران

برخلاف این تفسیر که بعضی تحریم ها شاید جنبه نمادین داشته باشند، آمریکا با حفظ تحریم هایی که برچسب تروریستی و حقوق بشری دارند، به دنبال حفظ شاکله ای از تحریم هاست که کشورها و شرکت های خارجی را از همکاری با ایران بازدارد. تجربه برجام و زمانی که تحریم های بیشتری برطرف شده بودند، نشان می دهد که با حفظ بعضی از تحریم ها، عادی سازی روابط مالی با ایران رخ نخواهد داد و برچیدن ساختار تحریم از اهمیت اساسی برخوردار است. فضای ترس از همکاری مالی با ایران پس از انعقاد برجام هم در میان شرکت های اروپایی مشهود بود. حال باتجربه یک بار خروج یک جانبه آمریکا از آن و باز اعمال تحریم ها، این میزان احساس ترس و ریسک در معامله با ایران، نزد شرکت های خارجی افزایش یافته است.

آمریکایی ها با علم به این موضوع، به دنبال فرآیندی هستند که برجام را از برزخ فعلی نجات نسبی دهند و آن را به برجام پلاس در آینده تبدیل نمایند. اروپایی ها که طی سال های گذشته به هیچ کدام از تعهدات خود پایبند نبودند، هدف مشترکی را با واشنگتن دنبال می نمایند. بنابراین خنثی کردن چنین برنامه ای به وسیله پافشاری بر برطرف تمامی تحریم ها میسر است.

بی اعتمادی ایران به آمریکا

نکته دیگر، بحث راستی آزمایی و توالی اقدامات لازم برای بازگشت به اجرای کامل برجام است. اصرار ایران برای راستی آزمایی برطرف تحریم های آمریکا بر این استدلال پایدار است که واشنگتن با خروج یک جانبه و بدون طی فرایند تعبیه شده در برجام، بازیگر قابل اعتمادی نیست. هرچند پیش از آن هم اعتمادی به کاخ سفید نبود، اما تجربه چند سال گذشته به شدت بر سطح بی اعتمادی به آمریکا افزوده است.

نکته دیگر این است که آمریکایی ها و اروپایی ها، در گذشته بیش از آنکه تحریم را عملاً بردارند، آن را یا روی کاغذ برداشتند یا حتی همان را هم نقض کردند. آنچه برای کشورمان و منافع مردم مهم است، برطرف عملی تحریم هاست. صرف تغییر شرایط روی کاغذ هرچند ضروری است، اما به هیچ وجه کافی نیست. برای همین آنچه باید معیار باشد، مشاهده آثار برطرف تحریم هست، نه فقط بسنده کردن به اعلامیه های مربوط به برطرف تحریم ها. آمریکایی ها سابقه بازی کردن با کلاف سردرگم تحریم ها را دارند، تا با گشودن بعضی بخش ها، همچنان گره هایی را باقی بگذارند که بخش های آزادشده را نیز به گروگان بگیرند. بنابراین ایده راستی آزمایی، نه صرفاً یک ژست مذاکراتی یا اجرایی، بلکه ناظر بر حصول اطمینان از پایبندی طرف مقابل به تعهدات است.

خروجی مورد انتظار برای ایران از مذاکرات یا تفاهم احتمالی، انتفاع مالی کشور است، وگرنه دلیلی برای عقب نشستن در حوزه تعهدات هسته ای وجود ندارد. احصای منافع مالی در مقطع زمانی فعلی نیز از راستا راستی آزمایی برطرف تحریم های آمریکا می گذرد.

طبیعی است که با توجه به پیچیدگی تحریم ها، راستی آزمایی به نوبه خود اقتضائات و کیفیت مشخصی را می طلبد و نباید آن را به روندی صرفاً نمادین تبدیل کرد.